چگونه لگن دررفته را جا بیندازیم؟
دررفتگی لگن یکی از آسیب‌های مهم و دردناک استخوانی است که می‌تواند در هر سن و شرایطی رخ دهد. این مشکل ممکن است بر اثر تصادف، سقوط، ضربه شدید یا حتی در بعضی افراد به دلیل دررفتگی مادرزادی لگن ایجاد شود. در هر صورت، جا انداختن مفصل ران امری بسیار حساس و حیاتی است که باید حتماً توسط متخصص ارتوپدی انجام شود؛ زیرا کوچک‌ترین خطا می‌تواند باعث آسیب عروقی، عصبی و حتی تخریب برگشت‌ناپذیر مفصل شود.
در این مقاله به‌طور علمی و کاربردی بررسی می‌کنیم که چگونه لگن دررفته را باید جا انداخت، چه روش‌هایی دارد و چرا هرگز نباید این کار را در منزل یا بدون تجربه کافی انجام داد. همچنین نکاتی از دیدگاه متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری درباره درمان صحیح این مشکل بیان می‌کنیم.
دررفتگی لگن چیست؟
مفصل ران یکی از پایدارترین مفاصل بدن است، اما در صورت وارد شدن نیروی شدید، سر استخوان ران از داخل حفره لگن خارج می‌شود و اصطلاحاً دررفتگی لگن رخ می‌دهد. در این حالت:
پا درد شدید دارد
حرکت اندام تقریباً غیرممکن است
تغییر شکل واضح در اندام دیده می‌شود
احتمال آسیب به رگ و عصب وجود دارد
دررفتگی لگن در دو گروه بیشتر دیده می‌شود:
دررفتگی ناشی از ضربه (تروما) – مانند تصادف
دررفتگی مادرزادی لگن – که در کودکان از بدو تولد وجود دارد و نیاز به درمان تخصصی دارد
در هر دو مورد، درمان اصولی و به‌موقع ضروری است.
آیا می‌توان لگن دررفته را در خانه جا انداخت؟
پاسخ قطعی خیر است.
هیچ‌کس—even یک فرد با تجربه غیرپزشکی—نباید تلاش کند مفصل دررفته را جا بیندازد.
زیرا:
خطر آسیب به عصب سیاتیک بسیار زیاد است
ممکن است رگ‌های اصلی لگن آسیب ببینند
احتمال شکستگی همراه وجود دارد
فشار اشتباه باعث خرد شدن غضروف مفصل می‌شود
متخصصان ارتوپدی از جمله دکتر مهرداد منصوری تأکید می‌کنند که جا انداختن لگن باید فوراً در بیمارستان و تحت کنترل دقیق انجام شود.
چگونه پزشکان لگن دررفته را جا می‌اندازند؟
جا انداختن مفصل ران یک کار تخصصی است و بسته به نوع دررفتگی روش‌های مختلفی دارد. در ادامه مراحل اصلی این درمان را توضیح می‌دهیم.
۱. بررسی وضعیت بیمار
پیش از جا انداختن، پزشک باید:
وضعیت رگ‌ها و نبض پا را بررسی کند
حرکت پا و حس بیمار را چک کند
احتمال شکستگی را ارزیابی کند
عکس‌برداری (X-Ray یا CT) تجویز کند
این مرحله بسیار مهم است زیرا نوع دررفتگی، مسیر درمان را مشخص می‌کند.
۲. بیهوشی یا بی‌حسی
جا انداختن لگن بدون بیهوشی تقریباً غیرممکن است.
علت آن این است که عضلات اطراف لگن بسیار قوی هستند و اگر شل نشوند، جا انداختن باعث آسیب بیشتر می‌شود. بنابراین معمولاً بیمار به یکی از روش‌های زیر بی‌هوش یا بی‌حس می‌شود:
بیهوشی کامل
بی‌حسی نخاعی
آرام‌بخشی عمیق
این مرحله فشار روی بدن را کاهش می‌دهد و احتمال موفقیت را بالا می‌برد.
۳. روش‌های جا انداختن مفصل
پزشکان از چند تکنیک استفاده می‌کنند. برخی روش‌ها عبارت‌اند از:
روش آلِیس (Allis Method)
یکی از روش‌های معروف است. در این تکنیک:
بیمار روی تخت قرار می‌گیرد
پزشک پای آسیب‌دیده را در حالت خاص نگه می‌دارد
با کشش کنترل‌شده مفصل را به محل خود برمی‌گرداند
این روش نیاز به مهارت زیاد دارد.
روش استیمسن (Stimson Method)
در این روش:
بیمار روی شکم خوابانده می‌شود
پای صدمه‌دیده از تخت آویزان می‌شود
وزن پا کمک می‌کند مفصل بازگردد
این تکنیک برای برخی انواع دررفتگی مناسب است.
روش Kocher یا Bigelow
در این روش‌ها از حرکات کنترل‌شده چرخشی و کششی برای هدایت مفصل به موقعیت صحیح استفاده می‌شود.
۴. بررسی مجدد مفصل پس از جا انداختن
پس از اینکه سر استخوان ران در جای خود قرار گرفت، پزشک باید:
حرکت مفصل را تست کند
احتمال آسیب عصبی را دوباره بررسی کند
تصویر برداری مجدد انجام دهد
گاهی ممکن است شکستگی‌های کوچک تازه در عکس مشخص شوند که قبل از جا انداختن قابل رویت نبودند.
۵. بی‌حرکتی و توانبخشی
پس از جا افتادن مفصل، بیمار نیاز به مراقبت‌های مخصوص دارد:
استراحت نسبی
فیزیوتراپی
تقویت عضلات
پرهیز از حرکات پرخطر
بازگشت به زندگی عادی بسته به شدت آسیب ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
دررفتگی مادرزادی لگن چگونه جا انداخته می‌شود؟
دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) با دررفتگی ناشی از ضربه کاملاً متفاوت است و درمان آن در کودکان انجام می‌شود. در این حالت:
مفصل از ابتدا در موقعیت درست قرار نگرفته
با رشد کودک مشکل بیشتر می‌شود
درمان زودهنگام حیاتی است
متخصصان ارتوپدی کودکان، از جمله دکتر مهرداد منصوری معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
۱. استفاده از بریس پاولیک (Pavlik Harness)
این وسیله پاهای نوزاد را در حالت مناسب نگه می‌دارد تا مفصل خودبه‌خود در جای صحیح رشد کند. این روش در سنین پایین بسیار مؤثر است.
۲. گچ‌گیری لگن (Hip Spica Cast)
اگر بریس کافی نباشد، بین ۳ تا ۶ ماهگی ممکن است گچ لگن برای تثبیت مفصل استفاده شود.
۳. جا انداختن بسته در اتاق عمل
در این روش کودک تحت بیهوشی قرار می‌گیرد و پزشک بدون برش جراحی مفصل را به محل صحیح هدایت می‌کند.
۴. جراحی باز
اگر سن کودک بالا باشد یا مفصل آسیب زیادی داشته باشد، جراحی باز برای قرار دادن مفصل در وضعیت درست انجام می‌شود.
چرا خوددرمانی خطرناک است؟
جا انداختن لگن بدون پزشک می‌تواند پیامدهای بسیار خطرناکی داشته باشد:
آسیب دائمی به مفصل
فلج شدن پا به علت آسیب عصب سیاتیک
خونریزی شدید داخلی
خرد شدن استخوان
نکروز سر استخوان ران (مرگ بافت استخوانی)
بنابراین در تمامی منابع تخصصی ارتوپدی تأکید شده که این کار باید در بیمارستان و توسط پزشک انجام شود.
چه زمانی باید فوراً به بیمارستان مراجعه کنید؟
اگر فرد دچار علائم زیر شد، باید بدون تأخیر مراجعه کند:
درد شدید مفصل ران
ناتوانی کامل در حرکت پا
کوتاه شدن یا چرخش غیرطبیعی پا
بی‌حسی پا
سابقه ضربه شدید
سابقه دررفتگی مادرزادی لگن
هر دقیقه تأخیر می‌تواند آسیب را بیشتر کند.
جمع‌بندی
دررفتگی لگن یک اورژانس جدی ارتوپدی است و درمان آن باید فوراً در بیمارستان و تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. روش‌های مختلفی برای جا انداختن مفصل ران وجود دارد، اما تمام آن‌ها نیاز به مهارت، بیهوشی و تجهیزات مناسب دارند.
به‌ویژه در موارد دررفتگی مادرزادی لگن، درمان زودهنگام می‌تواند آینده حرکتی کودک را کاملاً تغییر دهد. متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری تأکید می‌کنند که تشخیص سریع و درمان اصولی بهترین راه جلوگیری از آسیب‌های طولانی‌مدت است.
